"Door middel van echte verhalen probeer ik duidelijk te maken wat de consequenties kunnen zijn van bepaalde acties"

Het verhaal van Michael

De donkere kant van de digitale wereld is niet meer weg te denken en wordt alleen maar groter. Hoe kunnen wij als DOCK met ons werk een rol spelen om jongeren bewust te maken van de gevaren van de online leefwereld? Hoe maken we de jongeren bewust en weerbaar in het maken van hun keuzes?

Sommige jongeren zijn niet opgewassen tegen de verleidingen van de straat. Onder andere groepsdruk kan leidend zijn voor hun gedrag. De ‘donkere kant’ van de online wereld is voor jongeren niet ver weg. Er worden teksten en beelden verstuurd waarbij niet (goed) is nagedacht over de impact op een ander. We kennen verschillende casussen waar jongeren slachtoffer en/of dader zijn van bijvoorbeeld sexting, fishing, online pesten, hoodfights, drillraps en oproepen tot rellen via Telegram. Op scholen komt een grote hoeveelheid jongeren samen, waarbij verschillende subgroepjes worden gevormd. In de praktijk zien we dat deze groepsvorming makkelijk kan leiden tot een broedplaats van problematisch gedrag. Dit kan variëren van pesten, ongehoorzaamheid tot agressiviteit. Scholen zijn daarom een goede plek om de donkere kant van de online wereld bespreekbaar te maken.

Het vergroten van de digitale weerbaarheid van jongeren

Met het project ‘het vergroten van de digitale weerbaarheid van jongeren’ richt DOCK zich op het vergroten van digitale weerbaarheid op drie Voortgezet Onderwijs scholen in Zaanstad. We maken met dit project de problematiek bespreekbaar en laten zien in welke nachtmerrie jongeren terecht kunnen komen als zij te maken krijgen met verkeerd gebruik van de online wereld. We geven inzicht in welke gevolgen het kan hebben voor een ander en vergroten eigenaarschap. Ook laten we zien wat andere perspectieven kunnen zijn.

De aanpak

DOCK kent al jongerenwerk op Voortgezet Onderwijsscholen in Zaanstad. Met dit project sluiten we hierop aan. De keuze voor het inzetten van een jongerenwerker op school is hierin heel bewust. Jongerenwerkers staan naast de scholieren op school. Zo bereiken we zoveel mogelijk jongeren.

Annemarie van Vliet, afdelingsleider onderbouw Zuiderzee College vertelt: ‘Je merkt dat de lessen die jongerenwerker Michael verzorgt impact maken. Hij staat dichtbij de leefwereld van onze scholieren wat ertoe leidt dat zij actief meedoen en de stof snel aannemen. Ze ervaren de lessen over digitale weerbaarheid als een interessant onderwerp. Dat blijkt ook uit de afsluiting die we afgelopen schooljaar hebben gehad, een workshop die onze leerlingen in hun vrije tijd konden volgen. De opkomst was groot. Dit zegt wat mij betreft genoeg!’

Hoe kracht van herhaling het verschil kan maken

DOCK organiseert het hele schooljaar herhalende workshops op school, tijdens schooltijd. We geloven erin dat juist bij dit onderwerp de kracht van herhaling het verschil kan maken. Het programma in de klassen tijdens schooltijd kan verschillen. We spelen in op wat er bij jongeren leeft. Denk aan; ervaringsdeskundigen die hun verhaal vertellen over de impact van sexting op hun leven, tips en trucs over wat je kunt doen als je slachtoffer bent van online misbruik of bijvoorbeeld voorlichting over hoe criminelen de jongeren online kunnen misleiden. Ook kijken we naar documentaires waarna we debatteren over culturen, normen en waarden.

Michael van den Bosch, jongerenwerker in Zaandam vertelt: ‘Door middel van echte verhalen probeer ik duidelijk te maken wat de consequenties kunnen zijn van bepaalde acties. Verhalen die helaas altijd echt gebeurd zijn. Zo vertel ik bijvoorbeeld vaak over een jongen die zelfmoord heeft gepleegd door groepsdruk. De groep jongeren die hier een rol in heeft gespeeld spreek ik nog. Tot op de dag van vandaag voelen zij zich schuldig. Dit soort verhalen komen binnen. Ik ga hierop in middels een open dialoog met de scholieren in de hoop dat er inzichten ontstaan, die soms compleet nieuw zijn. Dat ik als jongerenwerker naast de scholier sta, zorgt voor een andere dynamiek. Hierdoor is er vaak minder sprake van provocerend gedrag, nemen ze veel van ons aan en bereiken we meer.’

Een leerling vertelt de lessen zeer waardevol te vinden: ‘Het zijn leuke lessen waarin je veel leert over dingen waar je niet vaak over hoort. Ik heb met name geleerd dat je voorzichtig moet zijn en niet zomaar alles online kunt plaatsten. Ook is het goed om na te denken over met wie je contact hebt online.’

Ook na schooltijd kunnen jongeren bij DOCK terecht. Zo begeleiden en faciliteren we bijvoorbeeld jongeren in het maken van muziek, videoclips of vlogs. Hier laten we ook vooral zien hoe je veilig online actief kunt zijn en hoeven de jongeren niet alleen met alle verleidingen van de buitenwereld aan de slag.

Vroegsignalering & doorverwijzen

In dit project werken we met methodes waarin we leerlingen leren hun grenzen aan te geven. We geven handvaten wat je kunt doen als je slachtoffer bent. Maar we vangen hiermee ook de signalen op van de leerlingen. Door vervolgens het gesprek aan te gaan kunnen we doorverwijzen naar ons eigen aanbod of het aanbod van onze netwerkpartners.

Van oktober 2022 tot april 2023 zijn er ongeveer 15 à 20 scholieren doorverwezen naar Jongerenwerk. Zo krijgen zij op een laagdrempelige manier ondersteuning van jongerenwerkers op weg in hun ontwikkeling naar volwassenheid. Zij zijn nu verbonden aan een van de bestaande projecten van Jongerenwerk. Ook verwijzen de jongerenwerkers door naar bijvoorbeeld zorgcoördinatoren van school.

Een voorbeeld van een doorverwijzing naar het eigen aanbod van DOCK is het ‘zakgeldproject’. Michael vertelt hierover: ‘Ik hoor regelmatig op scholen dat de jongeren snel geld willen verdienen. Vaak gebeurt ook dit onder groepsdruk. Door er te zijn kan ik hierover het gesprek aangaan en blijkt dat de achterliggende reden vaak is dat zij opgroeien in armoede. Door ons ‘zakgeldproject’ kan ik de scholier doorverwijzen naar deze activiteit en kunnen zij een zakcentje verdienen door werkzaamheden uit te voeren voor het jongerenwerk en/of andere non-profit organisaties. Zo blijven we ook na schooltijd met elkaar in verbinding en leren we de jongeren kennis en vaardigheden waarmee financieel risicogedrag wordt tegengegaan. We proberen de thema’s die we behandelen op de scholen zo veel mogelijk af te stemmen op de thema’s binnen het jongerenwerk. Zo zorgen we ervoor dat ze op elkaar aansluiten en kunnen we meer diepgang bieden.’ 

De toekomst

De wens is om in de toekomst dit project in te zetten op het primair onderwijs. Het gaat hierbij om leerlingen uit groep 7 en 8. Een belangrijke doelgroep omdat zij zich al volop in de online leefwereld bevinden. Op deze manier interveniëren we op vroege leeftijd. De kracht van de herhaling zal zitten in het steeds bewuster worden van de gevaren van de online wereld.