Oog hebben voor de jonge mantelzorger

Moet je op tijd thuis zijn, omdat je moet koken voor je broertje en zusje? Moet je je chronisch zieke moeder naar het ziekenhuis brengen of gaat het op school niet goed omdat je je slecht kunt concentreren door je thuissituatie? T/m vrijdag 7 juni is het de Week van de Jonge Mantelzorger. Tijdens deze week wordt landelijk aandacht gevraagd voor deze jongeren, die thuis langdurige zorgtaken hebben, die niet horen bij het ‘kind zijn’.

 

Een mantelzorger is iemand die om wat voor reden dan ook moet zorgen voor een naaste. Niet alleen volwassenen moeten langdurig zorgdragen voor een naaste, ook kinderen en jongeren overkomt dit, vaker dan we denken. Vandaar dat de campagne ‘Meer dan je denkt’ in het leven is geroepen. Jonge mantelzorgers hebben vaak zelf niet eens in de gaten dat ze mantelzorger zijn. Voor hen zijn hun zorgen zó vanzelfsprekend, dat ze niet beseffen dat de situatie waarin zij verkeren extra belastend voor ze is.

 

STRIJDERS
Stichting DOCK houdt zich in Amsterdam bezig met de groep jonge mantelzorgers. Vanuit het programma STRIJDERS wordt het thema jonge mantelzorg behandeld. Met STRIJDERS maakt DOCK forumtheater - een interactief toneelstuk waarin het publiek kan participeren - voor scholieren en professionals die met jongeren werken. In de voorstellingen zit altijd een stuk onderdrukking verwerkt, bijvoorbeeld huiselijk geweld, schulden, discriminatie en dus ook mantelzorg.

 

 

Gagan Cheema is jongerenwerker bij Stichting DOCK in Bos en Lommer en houdt zich bezig met STRIJDERS. “Dit jaar hebben we een aantal workshops gegeven bij jongerenwerk in Noord, maar ook aan vierdejaars studenten van ROC Top in Amsterdam West, om bewustwording te creëren over hoe je jonge mantelzorgers kunt herkennen en hoe je hulp kunt vragen”.

 

De voorstellingen van STRIJDERS worden uitgevoerd door studenten. In het stuk wordt een aantal scenes opgevoerd, waarin je ziet dat het mis kan gaan. Op het hoogtepunt stopt het stuk en wordt er met het publiek geanalyseerd wat er gebeurd is. Toeschouwers worden “doeschouwers” en kunnen laten zien hoe ze met de lastige situatie om zouden gaan.

 

 

Kwetsbare gesprekken
Bij het opzetten van de voorstelling over jonge mantelzorgers is samengewerkt met Markant, centrum voor mantelzorg. De studenten hebben een workshop gekregen van Markant en input meegekregen vanuit de wijk. “Op basis daarvan hebben op maat gemaakte voorstellingen plaatsgevonden, waarin verschillende situaties zijn behandeld,” aldus Gagan. “Mensen denken vaak ‘ik heb hier niet mee te maken’. Maar afwezigheid of lange uitval van een ouder valt ook onder mantelzorg. Veel jongeren konden tijdens de voorstellingen raakvlak vinden in directe en indirecte omgeving. Daardoor was er meer oog voor en ontstonden er kwetsbare gesprekken”.

 

Het doel van de workshops is met jongeren de dialoog aangaan: ze bewuster maken van mensen in hun omgeving die mantelzorger zijn en ze leren hoe ze er voor iemand kunnen zijn. Het wordt vaak onderschat hoe zwaar het is om jonge mantelzorger te zijn. “Ze komen vaak in een loyalialiteitsconflict naar leeftijdsgenoten toe, maar ook naar dierbaren. Ze willen tijd doorbrengen met hun vrienden, maar er ook voor hun naaste zijn”.

 

Mantelzorg betekent niet altijd fysiek zorgdragen voor iemand. Ook bijvoorbeeld boodschappen doen of na school meteen naar huis moeten om bijvoorbeeld medicijnen op te halen bij de apotheek. Een rol toebedeeld krijgt die niet perse hoort bij het het kind of jongere zijn.

 

Individuele begeleiding

Gagan begeleidt ook jonge mantelzorgers individueel: “Daar hebben we individuele trajecten voor, om ruimte te creëren voor de jongere. Een één-op- éénmoment, een ontspanningsmoment. Zodat de jongere kan ontladen. En waar nodig verwijzen we door naar Markant”.

 

Vorig jaar ontving Gagan subsidie voor de groep meiden die mantelzorger zijn. Hiervan hebben ze een gezellig etentje voor ze georganiseerd. “Deze meiden doen niet zo snel iets voor zichzelf, ze zijn beperkt in hun vrije tijd. Er werd heel positief op gereageerd. Het was een hele belevenis. Sommige meiden wisten niet goed hoe ze met vork en mes om moesten gaan. Eerst was het wat ongemakkelijk voor ze, maar we hebben aangegeven dat alles ok is. Ze waren heel dankbaar”.

 

Deze groep meiden is heel divers. Sommigen hebben een ouder met een fysieke beperking. Anderen moeten al sinds hun veertiende werken om bij te dragen, zodat hun ouders rond kunnen komen. Er zitten ook meiden tussen die met hun ouders mee moeten naar afspraken om te vertalen, in verband met een taalbarrière.

 

Hoe herken je een jonge mantelzorger?
Veel jonge mantelzorgers schamen zich voor hun thuissituatie. Of ze realiseren zich zelf niet eens dat ze mantelzorger zijn, omdat ze niet anders weten. Maar hoe kun je een jonge mantelzorger nou herkennen? Gagan: “De signalen zijn verschillend. De meeste gevallen merk je al wel vanaf het begin. Ze zitten heel erg op de tijd. Ze moeten op tijd thuis zijn. Als je dan doorvraagt dan zeggen ze dat ze thuis moeten helpen. Daar vloeit dan een heel gesprek uit”.

 

“Vaak merk je het ook wel door een stukje afwezigheid. Ze zijn aan het dagdromen. Ze komen bij ons om te ontspannen. Het lichaam is er dan wel, maar het hoofd blijft doormalen. Er zijn ook meiden die juist langer blijven, omdat ze niet naar huis willen. Dan vraag ik door en blijkt dat ze vaak moeten zorgen voor een broertje of zusje of een ouder. Er zijn verschillende kenmerken. Als je oog hebt voor het individu kan je meer uit het gesprek halen”.

 

Oog hebben voor de individuele jongere is belangrijk
Jonge mantelzorgers komen vaker voor dan je denkt. In de meeste jongens- en meidengroepen van zo’n tien tot vijftien jongeren die bij DOCK komen zijn er vaak wel een of twee bij die zorg dragen voor een naaste. Gagan heeft al vele verhalen gehoord, maar eentje is haar extra bijgebleven:

 

“Er was een meisje die haar VMBO had afgerond en graag naar het ROC wilde. Omdat haar moeder zodanig ziek was en de thuissituatie verslechterd was, heeft ze haar studie stop moeten zetten. Haar eigen mentale gezondheid ging achteruit. Ze ervoer heel veel druk en deed alles om haar moeder gelukkig te maken, ten koste van zichzelf. Ze kwam haar bed niet meer uit, was absent op school. Ze had veel ambitie en doorzettingsvermogen, maar ik zag haar wegglijden. Ze had loyaliteitsproblemen. School had geen oog voor haar, niemand heeft een gesprek met haar gevoerd en gevraagd wat er aan de hand was. Ze werd alleen aangesproken op het feit dat ze zo vaak afwezig was”.

 

Scholen moeten meer oog hebben voor de individuele student, vindt Gagan. Het betreffende meisje had geen tijd voor huiswerk, omdat ze voor haar moeder zorgde. Ze moest vaak met haar moeder naar de spoedeisende hulp in het ziekenhuis en kon daardoor niet leren voor proefwerken. “Je kon het merken aan verschillende factoren. Het had haar geholpen als haar netwerk meer geactiveerd was, in plaats van dat ze alles zelf moest doen”. En daar heeft Gagan haar bij geholpen. Ze nam contact op met de school en ouders van het meisje, om samen te kijken naar wat wél mogelijk was. “Ze heeft extern hulp gekregen en toen begon het balletje te rollen. Nu volgt ze opleiding waar ze veel plezier in heeft”.

 

Het is belangrijk oog te hebben voor deze jonge mantelzorgers, ze een luisterend oor te bieden en ze hulp te bieden waar nodig.

Interesse in STRIJDERS?

Ben je geïnteresseerd geraakt en wil je ook graag meewerken aan STRIJDERS? Elk schooljaar wordt gestart met een nieuw STRIJDERS-team. Wil je stagelopen, hou dan de stages in de gaten.

 

Als forumtheatergroep is STRIJDERS mobiel en bieden ze optredens op verschillende plekken aan, zoals jongerenwerklocaties, voortgezet onderwijs (regulier -en praktijkonderwijs), mbo, hbo en andere plekken waar jongeren samenkomen.

 

Wil je de STRIJDERS ook een keer inzetten om een thema binnen je school te bespreken? Ze komen graag langs. Stuur dan een e-mail naar Özlem Solmaz, strijders-amsterdam@dock.nl

 

Bekijk hier de flyer.