De Utrechtse speeltuinen zijn uniek
Iedere Utrechtse wijk heeft minimaal twee beheerde speeltuinen, in totaal zijn dit er éénentwintig. Beheert omdat kinderen er veilig kunnen spelen, tussen de huizen in de(volks)buurt en het drukke stadse leven. Dit was ook het uitgangspunt van de grondlegger van de speeltuinbeweging Uilke Jans Klaren (1852- 1947). Hij richtte de eerste speeltuin op in Amsterdam. Zijn visie was “Een speeltuin is een vrije ruimte voor kinderen om onbekommerd te kunnen spelen. Maar niet uitsluitend, een speeltuin is een ontmoetingsplek voor alle buurtbewoners, waar vaders en moeders, iedereen hun handen uit de mouwen steken”. Dit is nu precies waar het nog steeds omgaat in de Utrechtse speeltuinen. Misschien is het ook leuk om eens aan de oudere generatie te vragen hoe zij hebben gespeeld, was dit al in een speeltuin?
Oprichting eerste Utrechtse speeltuin
De eerste Utrechtse speeltuin werd opgericht in Lombok, speeltuin Bankaplein, een speeltuin met begeleiding. De opening was op 28 mei 1932. De eerste speeltuinleider (toen bewaker genoemd) was meneer v.d. Spek. Zo was in 2018 de opening van de eerste samenspeeltuin De Hoef in de nieuwe wijk Leidsche Rijn, waarbij bewoners hun eigen droomspeeltuin konden vormgeven. De eerste grote Nijntje speeltuin in het Julianapark in Zuilen en de eerste echte avonturenspeeltuin in Lunetten, waar kinderen zonder ouders risicovol kunnen spelen, werden in 2024 geopend.
Speeltuin Bankaplein in 1932 en 2025 (Bron René Kronenburg)
Wat maakt een speeltuin een goede speeltuin?
Voor dit artikel “Utrechtse speeltuinen zijn uniek” spreken we met Lucienne Pichot du Plessis. Ze geeft ons een kijkje in het Utrechtse speeltuinwerk; wat maakt een speeltuin een goede speeltuin?, en hoe werkt het tussen de verschillende partners om een speeltuin goed te organiseren?
Lucienne Pichot du Plessis is Facilitair Coördinator Welzijn specialisatie speeltuinen van de gemeente Utrecht bij de afdeling Vastgoed Exploitatie. Haar mooie naam dankt zij aan haar Franse achter-grootouders. Lucienne is haar hele loopbaan verbonden aan de speeltuinen in Utrecht, met een klein uitstapje buiten Utrecht. Hierdoor heeft ze een brede kijk op spelen, speeltuinen en spelen in de buitenruimte. Lucienne is begon als speeltuinmedewerker bij speeltuin Abstede en sloot haar speeltuinmedewerker carrière af bij speeltuin de Boog, toentertijd in dienst van de gemeente. Later werd het speeltuinwerk belegd bij de welzijnsorganisaties. 2013 was het startjaar van vernieuwend welzijn. Dit is de start van een samenwerking tussen verschillende partners; de Gemeente (verschillende afdelingen), de gegunde aanbestedingspartner (in dit geval welzijnsorganisatie DOCK), de organisatie voor de ondersteuning van het bewonersinitiatief Dwarsverband en natuurlijk de bewoners.
Lucienne vertelt dat de Gemeente eigenaar is van de speeltuinen, opdrachtgever, subsidieverstrekker en belangrijke partner bij technische beheer. De gemeente Utrecht stelt voor iedere speeltuin een basissubsidie ter beschikking. De accounthouder speeltuinen van afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling (MO) is het officiële aanspreekpunt vanuit de gemeente voor de speeltuinmaker. Zij behandelen de subsidie aanvraag voor het bewonersinitiatief of DOCK. De afdeling Vastgoed Exploitatie (VGE) is een belangrijke partner bij het technisch beheer van de speeltuin. DOCK beheert de nog niet verzelfstandigden speeltuinen. Zo is ook Lucienne geheel verantwoordelijk voor de nog niet verzelfstandigde speeltuinen. Op dit moment zijn dit negen speeltuinen, de andere speeltuinen worden beheerd door o.a. bewonersinitiatieven in de vorm van een stichting of vereniging, eventueel ondersteund door Dwarsverband. Alle speeltuinen worden gesubsidieerd, daardoor is er de mogelijkheid voor een betaalde speeltuinmaker, activiteiten en onderhoud. De speeltuinmaker (DOCK/ bewonersinitiatief) is hierbij verantwoordelijk voor de openstelling, vreedzame sfeer en activiteiten. De gemeente Afdeling VGE is verantwoordelijk voor schoon, heel, veilig en toegankelijk. Daarin werken we samen om de mooiste speelwaarde voor de kinderen te bereiken.
Schoon, Veilig, Heel en Toegankelijk
Lucienne vertelt: “Onze doelstelling is Schoon, Veilig, Heel en Toegankelijk en dat bestaat uit het onderhouden van het hoofdgebouw, terrein, speeltoestellen en alle aanverwanten zoals Nuts voorzieningen, schoonmaak, ongedierte bestrijding e.d. Voor alle meldingen (speeltoestellen en ondergrond uitgesloten) kan men het Facilitair Meldpunt Welzijn inschakelen. De speeltoestellen en ondergrond worden gemeld via het formulier signalen en meldingen en wordt doorgezet naar het verantwoordelijke bedrijf.
De veiligheidsinspectie van de speeltoestellen hebben we ondergebracht bij de afdeling BOR van de Gemeente, zij doen ook de veiligheidsinspectie van de openbare speelplekken. Ieder speeltoestel heeft een certificaat en een logboek. In het logboek staat omschreven hoe je het speeltoestel moet onderhouden, wat de levensduur is en hoe je met het speeltoestel kunt spelen. Bijvoorbeeld loop op de trap en ga dan van de glijbaan.
Groene & circulaire trend
Als de levensduur van een toestel bereikt is dan gaan we kijken of het echt moet worden vervangen. Het kan natuurlijk ook dat het speeltoestel nog veilig en goed is of dat delen niet meer veilig zijn. We kijken welke delen van een speeltoestel behouden kunnen blijven. Dit noemen we ook wel circulair werken, het recycle en hergebruiken van materialen. Bij speeltuin Griftsteede in het griftpark zijn bijvoorbeeld de houtendelen van de vijf piramidetorens vervangen. de stalenconstructie en de glijbanen zijn behouden gebleven. Dit is een uitdaging, omdat het toestel dan opnieuw gecertificeerd moet worden, dit kan niet altijd bij hetzelfde bedrijf waar het speeltoestel destijds is gekocht. Een ander voorbeeld is de uitdaging bij Speeltuin de Duizendpoot. We kijken naar mogelijkheden om de speeltuin te behouden d.m.v. verplaatsing. Dit zijn mooie uitdagingen en ontwikkelingen.
Speelwaarde
In een speeltuin draait het om speelwaarde. Speelwaarde maakt dat een speeltuin een goede speeltuin is. Zowel het vlekkenplan van de speeltuin als de mogelijkheden die een speeltoestel biedt. Het is geweldig als er speelwaarde is denk aan klimmen, klauteren, krachtmeten, verstoppen, glijden, ontdekken, samenspelen, avontuurlijk spelen, natuur, fantaseren, creativiteit, sport & spel en ontmoetingen. Het vlekkenplan is een gevarieerde, uitdagende inrichting van de binnen- en buitenruimte. Het moet passen bij de verschillende leeftijdsgroepen (tot 6 jaar, 6-9 jaar en 9-12 jaar). Dit staat ook omschreven in het activiteitenplan, iedere speeltuin heeft een plan en een hart.
Het volgende artikel gaat over een inspirerende speeltuin uitwisseling tussen DOCK Speeltuinen en speeltuinen ondersteund door Dwarsverband. Dan ontmoeten jullie ook Janneke Snoeks Speeltuin Coördinator DOCK en natuurlijk weer een leuk weetje over de geschiedenis van Rene Kronenburg Sociaal Makelaar DOCK (voormalig speeltuinmaker Bankaplein).
Verder lezen:
Grondlegger van het speeltuinwerk in Nederland
Speeltuinen en speelplaatsen in Utrecht